31 Mart 2012 tarihinde yürürlüğe giren Kentsel Dönüşüm kavramı ve bu kapsamda yayınlanan 6306 Sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun” ile yönetmelikler sayesinde, deprem risk raporunu lisanslı firmalar tarafından yaptıran kişilere bazı maddi kazanımlar ve haklar verilmiştir. Bu kanun ile devletin sağladığı faydalardan biri olan kira yardımı, kredi faiz desteği ve ruhsat harçlarından muafiyet gibi kazanımlar, kentsel dönüşüm sürecini teşvik etmekte ve desteklemektedir.

Kira Yardımı

Afet alanlarındaki kentsel dönüşümü düzenleyen 6306 Sayılı Kanun’un 5. maddesi, riskli yapıların yıktırılmasında ve bu yapıların bulunduğu alanlar ile riskli alanlar ve rezerv yapı alanlarındaki uygulamalarda, öncelikli olarak malikler ile anlaşma yoluna gidilmesi gerektiğini belirtmektedir. Anlaşma ile tahliye edilen yapıların maliklerine, kiracılarına ve yapıda ikamet eden sınırlı ayni hak sahiplerine geçici konut veya işyeri tahsisi ya da kira yardımı yapılabilir.

Devlet ile anlaşarak riskli yapıyı tahliye eden maliklere veya malik olmasalar bile kiracı veya sınırlı ayni hak sahibi olarak bu yapılarda ikamet edenlere geçici konut veya kira yardımı yapılabileceği, 6306 Sayılı Kanunun 5. maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Uygulamanın gerektirmesi halinde, yukarıda sayılı kişiler dışında yapıları kullanmakta olan kişilere de aynı yardımların yapılması mümkündür. Bu durumda, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi üzerine Cumhurbaşkanınca karar alınması gerekir. Malik olmadığı halde riskli yapıyı kullananlara (kiracı veya sınırlı ayni hak sahiplerine) yardım yapılabilmesi, enkaz bedeli ödenmesi veya faiz desteği verilmesi de aynı maddenin ikinci fıkrası uyarınca Cumhurbaşkanınca belirlenir.

Kredi Faiz Desteği

Anlaşma ile tahliye edilen binalarda, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı aylık kira yardımı yapar. Bu yardımlardan, riskli yapı tespitinden üç ay öncesinden beri o taşınmazda oturan malikler, kiracılar ve sınırlı hak sahipleri yararlanabilir. Kira yardımı yerine geçici konut veya işyeri tahsisi de yapılabilir. Kira ve taşınma yardımı almayanlar ise faiz desteği veya kredi kolaylığından yararlanabilirler. Uygulama Yönetmeliği’nin 16/3 fıkrasına göre; uygulama alanındaki yapılardaki sınırlı ayni hak sahibi olarak ikamet edenlere veya işyeri işletenlere, belirtilen kira yardımının beş katı kadar; kiracı olarak ikamet edenlere, işyeri işletenlere ve Kanun kapsamında taşınmazı anlaşma yolu ile kamulaştırılanlara iki katı kadar defaten kira yardımı yapılabilecektir.

Geçici Konut ve İşyeri Tahsisi

Kentsel dönüşüm süreci ile devlet, binaların yıkım sürecini teşvik etmek ve hızlandırmak amacıyla anlaşma yapanlara veya anlaşma yapıp yeni konuta ya da işyerine taşınacak maddi gücü olmayanlara geçici konut/işyeri tahsisi yapılmaktadır. Bunu yapmak için ilgili bakanlığa bir dilekçe ile başvuru yapılması yeterli olacaktır. Binanız yıkıldıktan sonra, bu başvurular değerlendirilip uygun görülen konut veya işyerlerinin tahsisi sağlanacaktır. Geçici konut veya işyeri tahsisi alan vatandaşlar kira yardımından faydalanamazlar.

Kanuni Düzenlemeler ve Uygulamalar

Afet alanlarındaki kentsel dönüşümü düzenleyen 6306 Sayılı Kanun’un 5. maddesi şu düzenlemeye yer vermektedir:

1. Riskli yapıların yıktırılmasında ve bunların bulunduğu alanlar ile riskli alanlar ve rezerv yapı alanlarındaki uygulamalarda, öncelikli olarak malikler ile anlaşma yoluna gidilmesi esastır. Anlaşma ile tahliye edilen yapıların maliklerine, kiracılarına ve yapıda ikamet etmek şartıyla sınırlı ayni hak sahiplerine geçici konut veya işyeri tahsisi ya da kira yardımı yapılabilir.

2. Uygulamanın gerektirmesi hâlinde, birinci fıkrada belirtilenler dışında olup Kanun kapsamındaki yapıları kullanmakta olan kişilere de geçici konut veya işyeri tahsisi ya da kira yardımı yapılabilir. Bu kişiler ile yapılacak olan anlaşmanın, bunlara yardım yapılmasının, enkaz bedeli ödenmesinin ve bankalardan kullanacakları kredilere dönüşüm projeleri özel hesabından karşılanmak üzere faiz desteği verilmesinin usul ve esasları Cumhurbaşkanınca belirlenir.

Bu kapsamda, 08.04.2016 tarihli Resmi Gazetede riskli yapıları malik veya kiracı veya sınırlı ayni hak olmaksızın kullananlara yapılacak yardım ve enkaz bedeli ödenmesine dair 2016/8663 sayılı Bakanlar Kurulu kararı yayınlanmıştır. Yardım süresi, riskli yapılarda 18 ay ve riskli alanlarda 36 ay ile sınırlıdır. Bu süreler dolmadan önce yeni inşa edilen bağımsız bölümlerin teslimi yapılmış ise kira yardımı ödemeleri de teslim tarihinde son bulacaktır.

Sonuç

Kentsel dönüşüm, devlet destekleriyle birlikte, şehirlerin güvenli ve modern hale getirilmesini hedefleyen önemli bir süreçtir. Bu süreçte sağlanan kira yardımı, kredi faiz desteği ve geçici konut/işyeri tahsisi gibi destekler, vatandaşların dönüşüm sürecinde maddi açıdan rahatlamasını ve süreci daha kolay bir şekilde geçirmesini sağlar. Devletin sağladığı bu destekler, kentsel dönüşüm projelerinin başarılı bir şekilde yürütülmesine katkıda bulunur ve şehirlerin daha güvenli, estetik ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşmasını sağlar.